BİYOLOJİ

HÜCRE

 

www.dershane.egitimi.com

 

             Görev ve yapı bakımından canlılığın bütün özelliklerini gösteren en küçük birime HÜCRE denir.

                          

 

 

 

  

 

 

 

                                                                                                         HAYVAN  HÜCRESİ

 

                                                          BİTKİ  HÜCRESİ

HÜCRE TEORİSİ :

      1-Tüm canlılık olayları (Fotosentez, solunum, protein sentezi v.b) hücre içinde olur.

                    2-Tüm canlılar hücre veya hücrelerden oluşmuşlardır.

                3-Tüm hücreler kendilerinden önceki hücrelerin bölünmesiyle oluşurlar.

                4-Tüm hücrelerde; ribozom, protein, enzimler DNA, RNA, ATP ve su bulunur.

 

CANLILAR  İKİ  ÇEŞİT  HÜCREDEN OLUŞUR.

 

PROKARYOT HÜCRE : Çekirdekleri ve ribozom hariç organelleri bulunmayan, basit organizasyonlu hücrelerdir.Örneğin,bakteriler ve mavi-yeşil algler.

ÖKARYOT HÜCRE : Çekirdekleri ve organelleri bulunan yüksek organizasyon düzeyine sahip hücrelerdir. Örneğin, bakteri ve mavi-yeşil algler hariç diğer  tüm canlılar

               Bir ökaryot hücrede temel olarak üç kısım  bulunur.

1-Hücre zarı

2-Sitoplazma ve organelleri

3-Çekirdek

 

                    1-HÜCRE  ZARI  ve  MADDE  GEÇİŞİ

                                                   Hücrenin akıcı mozaik zar modeli

HÜCRE  ZARININ  GÖREVLERİ

1-Hücre ve organellerini sarar.

2-Organelleri ile sitoplazma arasında ; hücre ile de çevresi arasındaki madde alış verişini düzenler.

3-Elektrik dengesini organize eder.

4-Osmotik dengeyi düzenler.

5-Glikoproteinleri ile yabancı proteinleri tanır.Bundan dolayı komşu ve yabancı hücreleri de tanıma özelliği gösterir.

6-Salgı işlevi vardır.

7-Uyarı iletimi yapar

8-Enzimleri taşıyıcı özelliği vardır.

 

                    MOLEKÜLLERİN HÜCRE ZARINDAN GEÇİŞİ

 

1-Büyük moleküller (Nişasta,glikojen,protein) hücre zarından geçemez.Küçük moleküller (O2 ,CO2 , H2O,glikoz,aminoasit ) kolay geçer.

2-Yağda çözünen bileşikler, (A,D,E,K vitaminleri) kolay geçer.

3-Yağ çözücü maddeler (Alkol, aseton, eter, kloroform v.b.) hücre zarında bozulmalara neden olduğundan kolayca geçer.

4-Yüksüz (nötr) moleküller, iyonlara göre hücre zarından daha kolay geçebilirler. (-) yüklü iyonlar ise , (+) yüklülere göre yine daha kolay geçerler.

5-Hayvansal hücrelerin çoğunun yüzeyi negatif yüklü bileşikler taşır. Hücre ile dış ortam arasındaki elektrik farkı bazı maddelerin içeriye ve dışarıya pompalanmasını kolaylaştırır. Hücre zarı esnek ve yarı geçirgendir. Mad de  alışverişini sağlar.Hücre için gerekli maddeleri içine alır.

 

DİFÜZYON : Maddenin çok yoğun ortamdan, az yoğun ortama geçişidir.Örneğin bir bardak suya atılan şekerin eriyerek suyu tatlandırması.

OSMOZ : Seçici geçirgen bir zarın varlığında  su moleküllerinin çok olduğu ortamdan, su moleküllerinin az olduğu ortama suyun geçişine denir.

                    II- SİTOPLAZMA  VE  ORGANELLERİ   

1-ENDOPLAZMİK RETİKULUM : Hücre içi madde iletimi; bazı organik maddelerin sentezini ve depolanmasını gerçekleştiren kanallardır. Granüllü ER ve granülsüz ER çeşitleri bulunur.

2-RİBOZOM : Üzerinde protein sentezlenen organellerdir. Ribozomlar protein ve RNA’ dan yapılırlar. Zarsız organellerdir.Virüsler hariç bütün canlılarda bulunurlar.

3-MİTOKONDRİ : Bakterilerle mavi yeşil alg gibi prokaryot hücreler hariç bütün bitki, hayvan, mantar ve protistalarda bulunan organeldir. Çift katlı zarla çevrili olup içerisinde DNA, RNA’lar matrix sıvısı ve çeşitli enzimler bulunur. Hücrenin enerji santralı gibi iş görürler.

                                                                   MİTOKONDRİ

 

4-GOLGİ  AYGITI : E.R ‘den oluşmuştur. Birbirine paralel uzanmış kanalcık ve kesecik şeklindedir. Salgı maddelerinin oluşturulması, paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludur.Lizozomları ve kofulları oluşturur.

5-LİZOZOMLAR : Hücre içi sindirimi gerçekleştiren enzimler taşıyan keseciklerdir. Hücre içine alınmış maddelerin sindirimini yaparlar.

                    LİZOZOMLARIN OLUŞUMU

6-SENTROZOM : Sadece hayvansal hacrelerde ve bazı basit yapılı alg ve mantar hücrelerinde bulunur.Silindir şeklinde iki sentriolden oluşur.Hücre bölünmesi sırasında eşlenerek hücrenin kutuplarına çekilir ve iğ ipliklerini oluşturur.

7-KOFULLAR : Suyun ve katı besinlerin etrafında zar oluşumuyla oluşan yapılardır.Pinositoz ve fagositoz sonucu oluşurlar.

8-PEROKSİZOM : Bitkisel ve hayvansal hücrelerde bulunan ve içinde katalaz enzimi bulunan organeldir.İnsanda kalp,karaciğer ve böbrek gibi organlarda çoktur.

9-PLASTİTLER

a)Kloroplast

                                        KLOROPLASTIN YAPISI

 b)Kromoplastlar

c)Lökoplastlar

                    III-ÇEKİRDEK (NUKLEUS)

        Çekirdek, hücrenin canlılığının sürdürülmesi için mutlaka gereklidir.Çekirdek, hücrede geçen bütün yaşamsal olayları yönetir ve kontrol eder. Dört bölümde incelenir:

            a)Çekidek zarı

            b)Çekirdek sıvısı                                   

            c)Çekirdekçik (Nukleolus)

            d)Kromatinler ve kromozomlar

         Kromozomların yapısında  DNA ve protein vardır.Her kromozom iki kromatitden oluşur. Kromozomların en önemli görevi kalıtım birimi olan genleri  taşımasıdır. Kromozom sayısı ile organizma nın gelişmişliği arasında ilişki yoktur.Bazı canlı türlerinin kromozom sayıları aynıdır.

OSMOTİK  BASINÇ : Sitoplazmadaki çözüünmüş maddelerin neden olduğu basınçtır.Çözünmüş madde miktarı fazla ise osmotik basınç fazladır.

EMME BASINCI : Hücre içinin osmotik değerinin oluşturduğu, su alınmasını sağlayan kuvvettir. Karbonhidratlar, organik asitler, inorganik ve organik tuzlar osmotik basınç oluştururlar.                       

İZOTONİK ÇÖZELTİ

  

                     % 5

% 5

 

 

HİPOTONİK ÇÖZELTİ

 % 2

% 8

HİPERTONİK ÇÖZELTİ

 % 8

% 2

HİPERTONİK ÇÖZELTİ : Çözeltinin madde kon santrasyonu hücre içi madde konsantrasyonundan  büyüktür. Hücre  dışarıya su verir. Su kaybettiği için büzülür.

HİPOTONİK ÇÖZELTİ : Çözeltini madde konsantrasyonu, hücre içi madde konsantrasyonundandüşüktür. Dış ortamda su fazla olduğundan hücreye su girer ve hücre şişer.

İZOTONİK ÇÖZELTİ : Çözeltinin madde konsantrasyonu  hücre içi madde konsantrasyonuna eşittir.

PLAZMOLİZ : Hipertonik ortamda hücrenin su kaybederek büzülmesi.

DEPLAZMOLİZ : Plazmolizdeki hücrenin su alarak eski haline dönmesi.

TURGOR BASINCI : Hücreye su girdikçe osmotik basınç azalır. Su molekülleri osmotik basınca zıt (içeriden dışarı doğru)  bir iç basınç oluştururlar.Buna turgor basıncı denir.

AKTİF TAŞIMA : Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama ATP enerjisi harcanarak madde geçişidir.Sadece canlı hücrelerde görülür. Aminoasitler, glukoz, Na+,K+ aktif taşıma ile hücre zarından geçebilir.Bir hücrelilerde ,sindirim, sinir, kas ve böbrek hücrelerinde görülür.

                    1-ENDOSİTOZ (İçeri alma)

A)Pinositoz (İçme)

 

B-Fagositoz(Yeme)

                    2-EKZOSİTOZ (Dışarı atma)

 

GERİ